Hoe VITO Vlaanderen waterproof maakt

Ben jij al bekend met de Vlaamse Blue Deal? Dit ambitieuze programma gaat de strijd aan tegen waterschaarste en droogte. Het richt zich op samenwerking en implementeert concrete maatregelen, zoals slim watergebruik, herstel van natte natuur, en groenblauwe infrastructuur.

De aanpak omvat mentaliteitsverandering, innovatie en beleidsmaatregelen. Door water lokaal vast te houden, te hergebruiken en verspilling tegen te gaan, tracht de Blue Deal evenwicht te creëren tussen watervraag en -aanbod. Het programma stimuleert samenwerking met bedrijven, landbouwers, burgers en kennisinstellingen en focust daarbij op concrete oplossingen in de praktijk. Een van deze kennisinstellingen is VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek), die binnen de Blue Deal het Vlaanderen WaterProof project in goede banen leidt.

Innovatie en realisaties in de praktijk berusten op grondig onderzoek en op concrete data. Daarom worden de acties in het kader van Vlaanderen WaterProof precies gemonitord en gelogd.

Vlaanderen WaterProof

Waterschaarste en wateroverlast zijn zeker voor Vlaanderen zeer relevante uitdagingen. In Vlaanderen WaterProof ligt de focus op (hemel)water beter vasthouden en gebruiken in plaats van het snel afvoeren richting zee.

Concreet werkt het project in drie demoruimten aan duurzame, systemische oplossingen: een bedrijventerrein in Tielt, de zandwinningsputten in de Kempen en de fruitstreken Haspengouw en Hageland. Er wordt daarbij niet gekeken naar symptoombestrijding maar naar duurzame maatregelen die het gebied en de lokale economie bestand maken tegen de klimaatverandering.

Hiervoor is vanzelfsprekend de nodige kennis en expertise vereist.

Als kennisinstelling met de missie om de transitie naar een duurzame wereld te versnellen coördineert VITO het project. Daarnaast bundelt Vlaanderen WaterProof de kracht en de expertise van een resem sterke partners en stakeholders. Ze leveren elk in hun domein of regio een betekenisvolle bijdrage aan het succes van het project en aan de transitie naar een robuust watersysteem in Vlaanderen.

Waterproblematiek

Van alle Europese regio's staat Vlaanderen heel hoog op de lijst wat risico's op waterschaarste en droogte betreft. En dat heeft verschillende oorzaken.

Veel mensen die op een kleine oppervlakte wonen én waterintensieve sectoren in de landbouw en industrie leiden tot een groot watergebruik. Maar als het vandaag regent dan loopt het meeste water de riolering in en verdwijnt het richting zee.

Door de vele verharding in Vlaanderen kan het regenwater onvoldoende insijpelen in de bodem. Daardoor zakken onze grondwatervoorraden. Anderzijds zorgt de hoge verhardingsgraad ervoor dat het water snel richting riolering en vervolgens grachten, rivieren en kanalen en wegstroomt richting zee. Bij hevige regen verhoogt zo de kans op wateroverlast omdat de riolering of de nabijgelegen waterlopen het water niet meer kunnen slikken. Ook grachten en drainageleidingen werken een snelle waterafvoer in de hand.

Bovendien zorgt klimaatverandering voor langere perioden van droogte, afgewisseld met hevige regenbuien. Het hemelwater kan als gevolg nog slechter de droge bodem insijpelen, wat tegelijk de kans op forse overstromingen significant verhoogt.

Waterwinst

Om bovenstaande problematiek te tackelen werkt VITO samen met diverse partners binnen Vlaanderen WaterProof aan ingenieuze oplossingen om hemelwater beter vast te houden en nuttig te hergebruiken. Hiervoor werden fysieke opstellingen op proeflocaties geïnstalleerd. Zo kan men échte data verzamelen en evalueren en de maatregelen tegelijk ook demonstreren.

Bij onderstaande projecten gebruikte VITO Reporter met een variatie aan sensoren om de proefopstellingen nauwkeurig te meten.

In de fruitsteken van Haspengouw en Hageland bevindt zich zo’n demonstratie waar VITO in nauwe samenwerking met het Proefcentrum Fruitteelt (pcfruit) en telers zoekt naar manieren om de fruitteelt bestand te maken tegen het veranderende klimaat. Ze mikken hier op robuust beheer van bodem en water met als doel waterwinst.

Vlaanderen WaterProof voor de fruitstreek

In de fruitstreek voert men op verschillende locaties proeven uit. Zo test men maatregelen om de runoff op hellende percelen te verminderen en onderzoekt men hoe slimme irrigatie het waterverbruik kan terugdringen zonder opbrengstverlies.

Het hellende perenperceel

Tijdens hevige neerslag gaat er veel regenwater verloren op (licht) hellende percelen. Daarom onderzocht VITO in samenwerking met pcfruit hoeveel water dat precies is en hoe dit ‘verloren water’ (runoff) opgevangen en hergebruikt kan worden.

Hiervoor werden er onderaan twee grasstroken roosters ingegraven waarin het afspoelende regenwater verzamelt (links op bovenstaande foto). Middels een buizensysteem en met dank aan de zwaartekracht stroomt dit water door naar opvangbakken (rechts op bovenstaande foto) waar het waterpeil gemeten wordt. Het weerstation naast de opvangbakken monitort ondertussen de weersomstandigheden en meet de neerslag. Zo kan men de impact van neerslag op het waterpeil in de opvangbakken in realtime opvolgen en de runoff berekenen.

Meer informatie over deze proef vind je in dit artikel: Hoe waterinfiltratie op hellende fruitpercelen verhogen?

Slimme irrigatie

Fruitpercelen hebben water nodig om een goede opbrengst te leveren. De exacte irrigatienood is echter lastig te achterhalen zonder gebruik te maken van een nauwkeurig monitoringsysteem met de nodige sensoren (bodemvocht, stamdikte etc.). Op bovenstaande foto's is de proefopstelling van de dendrometer voor stamdiktemeting te zien (links) en de proefopstelling voor bodemvochtmetingen met Watermark sensoren (rechts).

Om de stap te zetten naar duurzamere irrigatiemethodes voeren VITO en pcfruit een proef uit waarbij de stamdikte van perenbomen gemeten wordt door middel van dendrometers om de waterbehoefte van de beplanting bij te houden.

De teler vergelijkt deze dendrometerdata met metingen van de bodemvochtsensoren. Zo valt er nauwkeuriger in te schatten of irrigatie al noodzakelijk is en hoeveel water er gegeven moet worden om aan de noden van het gewas te voldoen. Zo wordt duurzaam watergebruik gegarandeerd.

Crodeons bijdrage aan Smart Agriculture

VITO gebruikt Reporter samen met weersensoren, niveausensoren, bodemvochtsensoren en dendrometers om bovenstaand projecten te meten en te loggen. Reporters betrouwbare GSM-verbinding en datastreaming naar de cloud zorgen ervoor dat onderzoekers ongehinderd gegevens kunnen verzamelen met de zekerheid dat alles online opgeslagen wordt.

We zijn trots om samen met VITO te kunnen bijdragen aan het onderzoek rond Smart Agriculture en duurzaam watergebruik en danken hen voor hun vertrouwen in Reporter.

Ben jij ook op zoek naar een betrouwbare sensormodule voor remote monitoring en data logging voor je landbouwbedrijf of landbouwonderzoek? Neem dan zeker even contact met ons op!

Auteur: Jonathan Sercu

Als mede-oprichter en CEO van Crodeon, heeft Jonathan een brede kennis over hoe sensoren ons dagelijkse leven veranderen. De afgelopen 7 jaar sprak hij met klanten uit vele sectoren, van landbouw tot industry en alles er tussen in. Jonathan kent het Internet of Things van binnen en van buiten en weet wat zijn klanten 's nachts wakker houdt.