Professioneel maden kweken: hoe creëer je de ideale kweekomgeving?
Hoe verduurzamen we het beheer van organisch afval en de productie van voldoende veevoer? We kunnen deze twee vraagstukken oplossen als twee vliegen in één klap.
Eerder hebben we in deze blog al meelwormenkweek besproken, nu is het tijd voor madenkweek. We hebben het over de larven van de zwarte soldatenvlieg (BSF), ook bekend onder de wetenschappelijke naam Hermetia illucens.
Het kweken van BSF-maden is een duurzame manier om eiwitrijk veevoer te produceren uit organisch afval, met organische meststof als bijproduct, in slechts twee tot drie weken. De larven kunnen zonder gevaar gevoerd worden aan pluimvee, varkens en vissen.
Net zoals meelwormen hebben BSF-larven een specifieke groeicontrole nodig om goed te gedijen. Deze blog helpt je bij het bepalen van de ideale kweekomgeving, met nadruk op het belang van remote monitoring van omgevingsparameters zoals CO₂, temperatuur en relatieve luchtvochtigheid (RV).
Eiafzet
Elke larve begint als een eitje, daarom is het ook belangrijk om rekening te houden met de sleutelfactoren die goede eiafzet van de volwassen vliegen garanderen. De optimale temperatuur voor eiafzet ligt tussen 27,5°C en 37,5°C met een relatieve luchtvochtigheid van 60%, terwijl een omgeving met 70% RV de overlevingsduur van volwassen vliegen met twee tot drie dagen kan verlengen (Salam et al., 2022).
Volwassen vliegen hebben voldoende daglicht nodig om te paren voor de eiproductie. Zonlicht met een intensiteit van 01 m2 s−1 is vereist voor bijna 85% van de paringen. Een tekort aan natuurlijk daglicht tijdens de winter heeft dus een directe invloed op de lagere paringscijfers in dit seizoen. Kunstlicht kan worden opgewekt met kwarts-jodidelampen die een golflengte tussen 450 en 700 nm produceren (Salam et al., 2022).
Licht kan worden gemeten met luxmeters, zoals ook gebeurt in kippenstallen of varkensstallen.
Voldoende frisse lucht
Larven hebben voldoende zuurstof nodig om optimaal te groeien, daarom is CO₂-meting belangrijk bij BSF-kweek. BSF-kweek stoot ook CO₂ uit in verhouding tot de larvale groei, dus het volgen hiervan is een goede graadmeter voor de algemene activiteit.
“Het verhogen van de beluchting van 0,04 naar 0,36 mL min−1 g drooggewicht−1 verdrievoudigde het geoogste drooggewicht van de larven en verhoogde de opbrengst met een factor vijf. Verdere verhoging van de beluchting boven 0,36 mL min−1 g droog−1 veranderde de oogstgewichten of opbrengst niet significant.” - Palma et al. (2018)
Het kweken van larven in substraten die onvoldoende zuurstofdiffusie toelaten kan leiden tot verstikking van de maden. Zorg daarom altijd voor voldoende ventilatie om dit te voorkomen. CO₂-sensoren kunnen nuttig zijn om de niveaus in je kweekruimte op te volgen. Ze kunnen zelfs alarmmeldingen uitsturen wanneer het CO₂-niveau gevaarlijk hoog wordt (900 ppm), zodat je meteen kunt ingrijpen. Ook ammoniaksensoren kunnen nuttig zijn, aangezien langdurige blootstelling aan 20 ppm al te hoog is voor BSF en 50 ppm direct schadelijk is.
Luchtvochtigheid bij madenkweek
Relatieve luchtvochtigheid tussen 70 en 75% is ideaal voor de groei van BSF-larven. Te lage RV kan leiden tot uitdroging en verhoogde sterfte. Te vochtige omgevingen brengen echter hun eigen problemen mee: verstikking. Larven ademen via poriën in hun exoskelet, wat steeds moeilijker wordt in natte omstandigheden.
Een temperatuur- en vochtigheidssensor is een uitstekende manier om deze parameters te monitoren.
Vochtigheid van het substraat
Het vochtgehalte van het substraat (organisch afval) waarin de larven zich bevinden, moet ook gemeten worden (om dezelfde redenen als hierboven). Je wil immers niet dat je larven uitdrogen of stikken. De ideale waarde ligt tussen 60-70%.
Een volumetrische bodemvochtsensor zoals de SMT100 is ideaal om de substraatvochtigheid te meten.
Temperatuur voor madenkweek
De BSF-maden verkiezen temperaturen van 27°C tot 35°C.
Een studie uit 2019 door Joshua Villazana en Andrei Alyokhin rapporteert dat ongeveer 92% van de larven overleeft na 72 uur in de koelkast bij 4°C, maar dat zulke lage temperaturen niet ideaal zijn voor de kweek. Een andere studie toont aan dat temperaturen boven 47°C fataal zijn. Een temperatuursensor helpt je om nauwkeurig de temperatuur in je BSF-kweekomgeving te meten en op te volgen.
Vermijd zonlicht
Larven van de zwarte soldatenvlieg haten fel licht (ze zijn fotofobisch), daarom moet de kweekomgeving van de maden eerder donker worden gehouden.
pH mag niet zuur zijn
BSF-larven bereiken optimale groei en ontwikkeling bij een pH van zes of hoger. Dat betekent dat de maden neutrale en basische omgevingen verkiezen boven zure.
Hoe groeien maden?
Kwekers gebruiken meestal ondiepe, stapelbare trays gevuld met voedingsrijk substraat (bijv. agrofood-nevenstromen). Larven eten en groeien, waarna ze stoppen met eten (voorstadium pop) en vervolgens verpoppen. Houd de diepte van de trays beperkt (≈4–10 cm) om warmteophoping te vermijden en zuurstofpenetratie te garanderen.
Wat heb je nodig voor madenkweek?
Als je professioneel met BSF maden aan de slag wilt gaan, heb je de juiste materialen nodig. Denk hierbij aan:
- Een donkere kweekruimte met temperatuurregeling, ventilatie en vochtigheidscontrole.
- Stapelbare kweektrays die makkelijk schoon te maken zijn en drainage toelaten, zoals plastic trays.
- Een workflow om de verschillende levensstadia te scheiden en prepupae efficiënt te oogsten.
- Een karretje om stapels kweektrays te verplaatsen.
- Een hogedrukreiniger om de kweekruimte hygiënisch te houden.
- Een versnipperaar om grof voer voor de larven te verwerken.
- Hygiëne-materiaal (spoelkar, ontsmettingsmiddelen), weegschalen en zeven.
- Een sensormodule die CO₂, temperatuur en relatieve luchtvochtigheid meet, zoals Reporter.
Remote monitoring
Vier variabelen zijn doorslaggevend voor het succes van madenkweek: CO₂, luchtvochtigheid in de ruimte, temperatuur in de ruimte en vochtigheid van het substraat. Deze parameters handmatig controleren is onmogelijk. Remote monitoring is daarom een uitstekende oplossing om continu zicht te houden op wat er gebeurt in je kweekruimte. Nog handiger is het ontvangen van alarmmeldingen wanneer een minimum- of maximumwaarde wordt overschreden.
Kortom: je moet live kunnen monitoren en automatisch alarmmeldingen ontvangen. In andere sectoren, zoals veeteelt, zijn deze parameters minstens even belangrijk. Denk aan het monitoren van ventilatiesystemen in pluimveestallen of verstikkingspreventie bij varkensstallen. Voor zulke toepassingen ontwikkelde Crodeon een plug & play systeem genaamd Reporter.
Madenkweek met behulp van Reporter
Koppel Reporter met onze CO₂-sensor (CO₂ + temperatuur + RV in één) en bekijk al je metingen in real-time op het Crodeon Dashboard. Je kunt later extra sensoren toevoegen via de andere connectoren van Reporter. Data wordt doorgestuurd naar de cloud en opgeslagen voor analyses, audits of via onze REST API-koppeling naar je eigen systemen.
Live datamonitoring en ingrijpen
Via het Crodeon Dashboard kun je in real-time de CO₂-waarden, luchtvochtigheid en temperatuur in je kweekruimte volgen. Zodra een ingestelde grens wordt overschreden, krijg je een alarmmelding via e-mail of telefoon. Bovendien worden alle gegevens verzameld en opgeslagen. Dit laat je toe te analyseren hoe madenkweek in de toekomst nog efficiënter kan worden gemaakt.
Met de relais-uitgangsmodule kun je verwarming, koeling, ventilatie of bevochtiging op afstand bedienen door ze aan of uit te schakelen. Zo kun je in real-time opvolgen of overschrijdingen van je ingestelde waarden zich vanzelf herstellen.
Deze screenshot toont het Crodeon Dashboard met grafieken van relatieve luchtvochtigheid, temperatuur en CO₂ (in twee verschillende ruimtes). (Crodeon, 2022)
Madenkweek op de meest moderne manier
Wil je de groei optimaliseren, verliezen beperken en je kweekruimtes op afstand beheren? Start vandaag nog met Reporter of ontdek onze oplossingen voor Smart Livestock.
Benieuwd hoe dit eruitziet? Start gratis in de live demo. Of neem contact met ons op!
Bronnen
- Rossi, G., Ojha, S., Berg, W., Herppich, W. B., & Schlüter, O. K. (2024). Estimating the dynamics of greenhouse gas emission during black soldier fly larvae growth under controlled environmental conditions. Journal of Cleaner Production, 470, 143226.
- Palma, L., Ceballos, S. J., Johnson, P. C., Niemeier, D., Pitesky, M., & VanderGheynst, J. S. (2018). Cultivation of black soldier fly larvae on almond byproducts: impacts of aeration and moisture on larvae growth and composition. Journal of the Science of Food and Agriculture, 98(15), 5893–5900.
- Salam, M., Shahzadi, A., Zheng, H., Alam, F., Nabi, G., Dezhi, S., Ullah, W., Ammara, S., Ali, N., & Bilal, M. (2022). Effect of different environmental conditions on the growth and development of Black Soldier Fly Larvae and its utilization in solid waste management and pollution mitigation. Environmental Technology & Innovation, 28, 102649.
- Bob Holtermans. (2022, 26 oktober). Q&A: What are the best humidity levels for farming BSF? Insect School.
- Nakyanzi, L. (2024, 13 december). Harvesting black soldier fly larvae. Kimd Group of Companies.
- Villazana, J., & Alyokhin, A. (2019). Tolerance of immature black soldier flies (Diptera: stratiomyidae) to cold temperatures above and below freezing point. Journal of Economic Entomology, 112(6), 2632–2637.
- Chia, S. Y., Tanga, C. M., Khamis, F. M., Mohamed, S. A., Salifu, D., Sevgan, S., Fiaboe, K. K. M., Niassy, S., Van Loon, J. J. A., Dicke, M., & Ekesi, S. (2018). Threshold temperatures and thermal requirements of black soldier fly Hermetia illucens: Implications for mass production. PLoS ONE, 13(11), e0206097.
Meer informatie over ammoniakemissie bij BSF-kweek vind je hier:
Coudron, C., Berrens, S., Van Peer, M., Deruytter, D., Claeys, J., & Van Miert, S. (2024). Ammonia emissions related to black soldier fly larvae during growth on different diets. Journal of Insects as Food and Feed, 10(8), 1469–1483.
Boakye-Yiadom, K. A., Ilari, A., & Duca, D. (2022). Greenhouse Gas Emissions and Life Cycle Assessment on the Black Soldier Fly (Hermetia illucens L.). Sustainability, 14(16), 10456.
Inagro Introsect kweekhandleiding zwarte soldatenvlieg
